Koper: Waar zit het in en wat zijn de voordelen? (complete guide)

Koper speelt een belangrijke rol bij de vorming van bindweefsel, botten en het functioneren van het immuunsysteem.  In dit artikel gaan we uitgebreid in op dit mineraal en lees je alles wat je moet weten!

1 - Wat is koper? 

Koper is een niet zo bekend, maar belangrijk mineraal, dat (o.a.) betrokken is bij de vorming van bindweefsel en botten, en het functioneren van het afweersysteem.

Het is een essentieel spoorelement, wat betekent dat het lichaam er maar een kleine hoeveelheid van nodig heeft en het zelf niet kan aanmaken.

2 - Waar is Koper goed voor?

Koper speelt een rol in verschillende delen van je lichaam:

1. Koper helpt het bindweefsel van de huid soepel te houden
2. Het draagt bij tot de instandhouding van kraakbeen
3. Koper helpt energie uit je voeding vrij te maken, waardoor het de natuurlijke energie in je lichaam activeert
4. Koper draagt bij tot een normale pigmentatie van huid en haar
5. Het heeft een positieve invloed op het immuunsysteem
6. Omdat koper een antioxidant is, beschermd het je lichaam tegen invloeden van vervuiling en zonlicht
7. Koper is van belang voor het zenuwstelsel; en 
8. Het ondersteunt het transport van ijzer

Goed om te weten: een gezonde hoeveelheid koper in je lichaam, kan helpen om een lekker bruin kleurtje te krijgen door zonlicht. Het speelt namelijk een rol bij de aanmaak van melanine (het stofje waar je bruin door wordt). Daarnaast helpt koper ook je huid beschermen tegen verbranding door zonlicht. 

3 - Soorten Koper

Koper komt van nature in voeding voor. Meestal gaat het dan om zogenaamde ´organische verbindingen ́. Dat houdt in dat de koper moleculen zijn gebonden aan biologische moleculen. Voorbeelden daarvan zijn aminozuren, koolhydraten en vetzuren.

Anorganische koperverbindingen zoals kopersulfaat en koperchloride zijn soorten koper die gebruikt worden in supplementen, maar komen niet van nature voor in voedingsmiddelen.

Deze soorten koper komen van nature voor in voeding:

• Vrij koper (Cu²⁺): In drinkwater (kan sporen van koper bevatten), sommige groenten en fruit
• Koper gebonden aan aminozuren (zoals koperglycinaat): In eiwitrijke voedingsmiddelen
• Koper gebonden aan organische zuren (zoals kopercitraat): In citrusvruchten, bessen, en andere fruitsoorten die zuren bevatten
• Koper gebonden aan eiwitten of peptiden (zoals koperproteïnaat): In dierlijke producten
• Koper gebonden aan koolhydraten (zoals kopergluconaat): In groenten en fruit die koolhydraten bevatten
• Koper gebonden aan vetzuren (zoals koperlauraat): In plantaardige oliën

4 - Hoe veel Koper per dag? 

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor koper is voor volwassenen gesteld op 0,9 mg per dag. Voor zwangere vrouwen en kinderen gelden andere hoeveelheden:

Bron: Voedingscentrum (1)

5 - Tekort aan Koper

Een koper tekort komt in Nederland zelden voor. Dat komt omdat koper in veel verschillende voedingsmiddelen voorkomt. Bovendien heb je er maar heel weinig van nodig. Zo kom je vrij eenvoudig aan je ADH.

Oorzaken

Wanneer je gevarieerd eet, hoef je je dus geen zorgen te maken om een koper tekort te ontwikkelen.

Wel moet je extra opletten in deze specifieke situaties:

1. Ondervoeding, bijvoorbeeld door anorexia nervosa of darmziektes (bv. Crohn)
2. Menkes-ziekte, een genetische aandoening waarbij het lichaam moeite heeft om koper uit voeding op te nemen (2)
3. Hoge inname van ijzer, zink, en vitamine C (kan de opname van koper kan verminderen) 
4. Eenzijdig bewerkt dieet, waarbij je vaak dezelfde bewerkte voedingsmiddelen eet.

Symptomen

Symptomen van een kopertekort zijn onder andere:

• Bloedarmoede
• Botontkalking
• Lichtere huid
• Vermoeidheid

6 - In welke voeding zit veel Koper? 

De volgende voedingsmiddelen zijn rijk aan koper:

Bron: Nevo tabel online, 2023

7 - Koper te hoog

Net als een tekort, komt ook een te veel aan koper zelden voor. Dat wil zeggen, via je voeding. Met het nemen van koper supplementen kun je wel over de ADH schieten.

Je lichaam kan dagelijks maximaal 5 mg koper verwerken, deze aanvaardbare bovengrens geldt voor volwassenen en is vastgesteld door de EFSA. Daarboven hoopt koper op in je bloed, wat voor gezondheidsproblemen kan zorgen.

Symptomen 

Neem je een langere tijd meer dan 5 mg per dag? Dan raken je darmen en slijmvliezen daar mogelijk geïrriteerd van.

Hierdoor kun je last krijgen van:

1. Misselijkheid
2. Overgeven
3. Diarree

Oorzaken

In principe is alleen het overdoseren van koper supplementen een oorzaak van te veel koper.

Maar mensen met de ziekte van Wilson zijn een uitzondering. Bij deze zeldzame erfelijke aandoening hoopt koper zich op in organen zoals de lever. Het kan leiden tot onder andere oogproblemen, botontkalking, hartproblemen en hormonale verstoringen. (3)

8 - Wat te doen bij een te hoge Koper?

Volg deze praktische adviezen als je koper te hoog is:

1. Stop of verminder het gebruik van kopersupplementen (tenzij anders voorgeschreven door een arts of zorgverlener)
2. Vermijd voedingsmiddelen die van nature rijk zijn aan koper
3. Drink voldoende water om de nierfunctie te ondersteunen (overtollig koper plas je namelijk via je urine uit)
4. Neem tijdelijk extra zink in overleg met een zorgverlener, want zink kan de absorptie van koper verminderen! (4)

LET OP: Wees voorzichtig met langdurig gebruik van hoge doses zink, omdat dit kan interfereren met andere mineralen en vitamines. Het is altijd belangrijk om deze adviezen af te stemmen met een arts of diëtist. Zij kunnen de juiste strategieën aanbevelen op basis van individuele behoeften en omstandigheden.

9 - Relatie tussen zink en Koper

Zink en koper hebben een gecompliceerde wisselwerking in het lichaam. Ze delen gemeenschappelijke absorptiepaden in de darmen. Daardoor ontstaat er een ´competitie´ tussen de mineralen.

Nu vraag je je misschien af waarom ik je dit vertel? Omdat:   

Als je veel zink eet (of als supplement bij neemt), kan je lichaam koper minder goed opnemen! Het is dus voor jou belangrijk om de hoeveelheid zink en koper in supplementen op elkaar af te stemmen. 

Supplement met koper

Neem daarom zink altijd samen met koper. Zo zorg je voor een goede balans tussen de 2 mineralen. Een voorbeeld van zo'n combi-supplement is Multi Premium met 2 mg koper en 15 mg zink.

10 - Is Koper in sieraden, drinkwater en pannen gevaarlijk?

Er gaan verschillende verhalen rond over het effect van koperen armbanden op onze gezondheid. Maar ook over koperen pannen is er discussie.   

Ik was benieuwd wat er klopt van deze verhalen en zocht het uit:

Koper in sieraden

Koperen armbanden worden wel eens gebruikt voor artritis pijn, maar studies tonen aan dat ze niet effectief zijn. Onderzoekers zoals Stewart Richmond benadrukken dat hun werking niet bewezen is en dat het placebo-effect een rol kan spelen. (5)

Koper in pannen

Koken in koperen pannen kent 2 kanten: Sommigen beweren dat het gevaarlijk is omdat het veel koper ´lekt´ in je maaltijd. En te veel koper is niet goed voor je gezondheid. Bovendien reageert de koper met zure voedingsmiddelen, waardoor je eten verkleurt. 

Anderen juichen de pan juist toe. Het geleid niet alleen goed de warmte, maar die extra koper zou juist bijdragen aan eventuele tekorten. 

Het klopt. In principe kan een koperen pan niet veel kwaad, zolang je deze goed onderhoud. Maar gebruik je de pan dagelijks én neem je ook koper supplementen? Dan zou ik je aanraden je koper voor de zekerheid te laten testen in een bloedonderzoek. (6)

LET OP: Veel koperen pannen hebben tegenwoordig een beschermlaag aan de binnenkant. Dit voorkomt de reactie met zuren en het overdragen van koper. Maar als deze laag beschadigd is, kunnen er mogelijk schadelijke stoffen in je maaltijd terechtkomen!

Koper in drinkwater

In oudere koperen leidingen kan door roest koper in het drinkwater terechtkomen. In Nederland is de wettelijke limiet voor koper in drinkwater vastgesteld op 2 milligram per liter (mg/l), zoals vastgelegd in het Drinkwaterbesluit. 

Gelukkig wordt dit goed gecontroleerd en kunnen we vertrouwen op de hoge standaarden van het drinkwatersysteem. (7)

Gebruikte Bronnen

1. Voedingscentrum. (z.d.-a). Koper. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koper 
2. Garza, N. M., Swaminathan, A. B., Maremanda, K. P., Zulkifli, M., & Gohil, V. M. (2023). Mitochondrial copper in human genetic disorders. Trends in Endocrinology And Metabolism, 34(1), 21–33. https://doi.org/10.1016/j.tem.2022.11.001 
3. Garza, N. M., Swaminathan, A. B., Maremanda, K. P., Zulkifli, M., & Gohil, V. M. (2023). Mitochondrial copper in human genetic disorders. Trends in Endocrinology And Metabolism, 34(1), 21–33. https://doi.org/10.1016/j.tem.2022.11.001 
4. Stiles, L. I., Ferrao, K., & Mehta, K. J. (2024). Role of zinc in health and disease. Clinical And Experimental Medicine, 24(1). https://doi.org/10.1007/s10238-024-01302-6 
5. Richmond, S. J., Gunadasa, S., Bland, M., & MacPherson, H. (2013). Copper Bracelets and Magnetic Wrist Straps for Rheumatoid Arthritis – Analgesic and Anti-Inflammatory Effects: A Randomised Double-Blind Placebo Controlled Crossover Trial. PloS One, 8(9), e71529. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0071529 
6. Banavi, P., Sadeghi, E., Garavand, F., Heydari, M., & Rouhi, M. (2020). Release behavior of metals from tin-lined copper cookware into food simulants during cooking and cold storage. Environmental Science And Pollution Research International, 27(31), 38591–38601. https://doi.org/10.1007/s11356-020-09970-z 
7. Wetten.nl - regeling - Drinkwaterbesluit - BWBR0030111. (2024, 1 januari). https://wetten.overheid.nl/BWBR0030111/2024-01-01