Insuline resistentie: alles wat je moet weten

15 augustus 2023

Veel mensen maken zich zorgen over insuline resistentie en dat is geen wonder, want je hoort er steeds vaker over. Het aantal mensen met insulineresistentie neemt explosief toe de afgelopen decennia.

Als je een vorm van insulineresistentie hebt, reageert je lichaam minder goed (of niet meer) op het hormoon insuline. Insuline heeft o.a. de taak de bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Wil jij meer weten over wat de oorzaken van insuline resistentie zijn, wat de symptomen en gevaren zijn en hoe je het kunt voorkomen, lees dan vooral verder.

Insuline en de rol in het lichaam

Insuline speelt een belangrijke rol bij het opnemen van energie uit voeding. Koolhydraten wordt afgebroken tot glucose en uiteindelijk opgenomen in je bloed. Hoe meer koolhydraten je eet en hoe gemakkelijker deze worden opgenomen, hoe hoe hoger de bloedsuikerspiegel.

Insuline (dat wordt aangemaakt in de alvleesklier) zorgt er vervolgens voor dat deze suiker in de cellen kan worden opgenomen, zodat het gebruikt kan worden als energie. Op die manier zorgt insuline er ook voor dat je bloedsuikerspiegel niet te hoog wordt.

Verder bevordert insuline de opslag van extra glucose in de vorm van glycogeen in de lever en spieren. Het hormoon speelt dus een cruciale rol in de stofwisseling en bepaalt mede hoe goed ons lichaam de energie uit de voeding die we eten, kan gebruiken.

Als je een vorm van insuline resistentie hebt, reageren je lichaamscellen minder goed op insuline. Hierdoor ben je niet goed in staat om de bloedsuikerspiegel te reguleren. Je kunt meer resistent worden voor insuline door verschillende oorzaken.

Oorzaken insuline resistentie

Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van resistentie voor insuline. Aan de ene kant kan het een genetische achtergrond hebben (je hebt gewoon aanleg), maar ook leefstijl en eetgewoontes spelen een belangrijke rol.

1. Overgewicht en obesitas

Mensen met overgewicht, vooral rond de buikstreek, hebben vaker last van insulineresistentie. Vetcellen in de buik geven stoffen af die ontstekingsprocessen in het lichaam bevorderen, wat de insulinegevoeligheid kan verstoren. Deze ontstekingsprocessen kunnen de werking van insuline in cellen verminderen.

2. Fysieke inactiviteit

Regelmatige lichaamsbeweging helpt spieren effectiever insuline te gebruiken. Zonder regelmatige beweging kunnen spieren minder gevoelig worden voor insuline, waardoor de noodzaak voor meer insuline ontstaat om glucose in de cellen te krijgen.

3. Ongezond dieet

Een dieet met veel bewerkte voedingsmiddelen, verzadigde vetten en toegevoegde suikers kan insulineresistentie bevorderen. Dergelijke diëten kunnen leiden tot gewichtstoename en ontstekingsprocessen die de insulinegevoeligheid verminderen.

4. Chronische stress

Langdurige stress kan leiden tot hormonale veranderingen die de insulinegevoeligheid negatief beïnvloeden. Cortisol, het 'stresshormoon', kan bij verhoogde niveaus de werking van insuline in het lichaam verminderen.

5. Slaaptekort

Niet voldoende rust en slaap krijgen kan de insulinegevoeligheid van het lichaam verminderen. Slaaptekort kan leiden tot hormonale verstoringen die de manier waarop het lichaam insuline gebruikt, beïnvloeden.

6. Medicijngebruik

Bepaalde medicijnen, zoals corticosteroïden, kunnen insulineresistentie als bijwerking hebben. Deze medicijnen kunnen de manier waarop insuline in het lichaam werkt beïnvloeden, wat tot verhoogde bloedsuikerspiegels kan leiden.

7. Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)

Vrouwen met PCOS hebben vaak last van insulineresistentie. Hoewel de precieze link tussen PCOS en insulineresistentie niet volledig wordt begrepen, wordt gedacht dat hormonale onbalans bijdraagt aan verminderde insulinegevoeligheid.

8. Genetische factoren

Familiegeschiedenis en genetische aanleg kunnen een rol spelen bij insulineresistentie. Individuen met familieleden die diabetes type 2 of insulineresistentie hebben, hebben mogelijk een verhoogd risico om het zelf te ontwikkelen. Goede voeding, voldoende slaap en dagelijkse lichaamsbeweging zijn dan extra belangrijk.

Symptomen insuline resistentie

Het voorloop stadium van diabetes verloopt vaak zonder duidelijke symptomen. Toch wordt de ziekte op de achtergrond steeds ernstiger. Op een gegeven moment zul je wel last krijgen van symptomen. Deze kunnen per persoon verschillen. Dit zijn de klachten die bij insuline resistentie kunnen voorkomen:

Gewichtstoename: Mensen met insuline resistentie komen makkelijker aan.
Vaker plassen: De hoge bloedsuikerspiegel zorgt ervoor dat de nieren harder moeten werken om het extra glucose uit het bloed te filteren. Hierdoor moet je vaker plassen.
Meer honger: Wanneer je lichaam resistent is voor insuline, hindert dit de normale communicatie tussen de hersenen en insuline. Hierdoor kun je meer trek krijgen, vooral in zoetigheid en koolhydraten.
Meer dorst: Je krijgt meer dorst doordat je veel vocht kwijtraakt omdat je vaker moet plassen.
Brain fog: Brain fog en problemen met de concentratie komen ook voor bij deze aandoening.
Vermoeidheid: Door de schommelende bloedsuikerspiegel en doordat je lichaam problemen heeft met het opnemen van glucose, kun je je uitgeput en moe voelen.
Hoge bloeddruk: De kans op een hoge bloeddruk is groter wanneer je insuline resistent bent.
Veranderingen aan de huid: Insuline resistentie gaat vaak samen met Acanathosis nigricans. Hierbij ontstaan donkere plekken op de huid.
Terugkerende infecties: Het voorstadium van diabetes veroorzaakt een verminderde weerstand.
Onregelmatige menstruatie: Insuline resistentie veroorzaakt verstoringen in de hormoonspiegel, die kunnen leiden tot een onregelmatige menstruatie en vruchtbaarheidsproblemen.

Gevaren onontdekte resistentie

Het is belangrijk om snel in te grijpen als je insuline resistentie hebt. Als het onbehandeld blijft, kan het een grote negatieve impact op je gezondheid hebben. Dit zijn de gevaren van onontdekte insuline resistentie:

Diabetes type 2: Wanneer je lichaam resistent is voor insuline, zit je in het voorstadium van diabetes type 2. Als insuline resistentie erger wordt, kan de alvleesklier niet meer voldoende insuline aanmaken, waardoor je bloedsuikerspiegel continu te hoog is. Uiteindelijk leidt dit tot diabetes.

Niet-alcoholische leververvetting: Wanneer je resistent bent voor insuline stapelt vet zich op in de lever. Dit kan weer leiden tot ernstiger aandoeningen.
Slaap apneu: Slaap apneu en insuline resistentie zijn gelinkt aan elkaar, de ene aandoening kan de andere veroorzaken.
Cognitieve achteruitgang: Uit onderzoek blijkt dat er mogelijk verband is tussen resistentie tegen insuline en cognitieve achteruitgang.
Hart- en vaatziekten: Een te hoge bloedsuikerspiegel beschadigd de bloedvaten en er is een direct verband tussen insuline resistentie en het risico op hartziektes, zoals hartaanval, hartinfarct en hartziekten [2].
PCOS: Mensen met PCOS lopen een hoger risico op het ontwikkelen van diabetes, omdat de aandoening de hormonale balans verstoort.
Neuropathie: Diabetes kan de zenuwen beschadigen, wat neuropathie kan veroorzaken.
Nierziekte: Als je last hebt van een verminderde resistentie voor insuline loop je meer risico op het ontwikkelen van chronische nierziekte. Ook kan de ziekte leiden tot beschadiging van de nieren.

Soorten testen voor insuline resistentie

Insuline resistentie kan gelukkig goed opgespoord worden. Dit gebeurt met klinische testen en laboratorium onderzoek. De volgende testen worden gebruikt:

Orale Glucose Tolerantie Test: bij deze test krijg je een drankje met glucose en zowel voor als na het innemen wordt je bloedsuikerspiegel getest.
Glucose Tolerantie Test: voor deze test moet je nuchter zijn. Een verhoogde nuchtere bloedsuikerspiegel kan wijzen op insuline resistentie.
Lipidenprofiel: Als je lage concentraties HDL cholesterol en afwijkende lipide niveaus hebt, kan dit wijzen op insuline resistentie.
Geglyceerd hemoglobine (Hb1Ac): Wanneer deze waarden hoog zijn, kan het zijn dat je last hebt van prediabetes of resistentie voor insuline.
Insuline niveaus en HOMA-IR: Bij deze test worden de bloedglucose en insuline waardes getest.
Andere lichamelijke factoren: Hierbij wordt gekeken naar andere factoren, zoals ontstekingsmarkers en lever- en nierfunctie.

Insuline resistentie verminderen

Wanneer je insuline resistent bent (of dat vermoedt) kun je de klachten verbeteren door je leefstijl en voeding aan te passen. Het is de bedoeling schommelingen in de bloedsuikerspiegel onder controle te krijgen, te zorgen dat je cellen weer gevoeliger worden voor insuline en ernstiger gezondheidsklachten te voorkomen.

Zorg dat je kiest voor een gezond en uitgebalanceerd dieet. Hiermee kun je je bloedsuikerspiegel onder controle houden en tevens helpt het met het verliezen van overtollig gewicht.

Zet regelmatige lichaamsbeweging op de agenda. Combineer krachttraining met conditietraining om de beste resultaten te krijgen. Bewegen is ook goed om het afvallen te bevorderen. Een gezond gewicht is eveneens een belangrijke factor bij het aanpakken van insuline resistentie.

Verder kan het zinvol zijn om je bloedsuikerspiegel in de gaten te houden. Daarmee krijg je inzicht op hoe je lichaam reageert op aanpassingen in je voeding en leefstijl. Het is daarnaast ook belangrijk om onderliggende aandoeningen, zoals PCOS, te behandelen, omdat deze invloed kunnen hebben op insuline resistentie.

Insuline resistentie voorkomen

Zoals je kon lezen kan insuline resistentie tot ernstige gezondheidsklachten leiden. Uiteindelijk is het toch beter om te voorkomen dan te genezen. Insuline resistentie kan voorkomen worden door een gezonde leefstijl. Hieronder kun je lezen waar je op kunt letten.

1. Meer bewegen

Regelmatig bewegen is een goede manier om de gevoeligheid van je cellen voor insuline te verbeteren. Ook is het zo dat wanneer je beweegt, je spieren meer glucose opnemen. Het is dus aan te raden om elke dag te bewegen.

In principe is elke vorm van beweging goed, maar vooral krachttraining heeft veel positieve effecten op insuline resistentie. Probeer 2 of 3 keer per week te trainen met gewichten, zoals dumbells of weerstandstraining.

Door (intensief) te bewegen verbruikt je cellen glucose. Je cellen willen daarom meer glucose opnemen uit je bloed, waardoor ze automatisch gevoeliger worden voor insuline.

2. Beperk de inname van suiker

Voeding heeft natuurlijk veel invloed op je bloedsuikerspiegel en dan vooral suikers. Om insuline resistentie te voorkomen is het belangrijk om de inname van geraffineerde suikers zoveel mogelijk te beperken. Houd je van zoetigheid, zorg dan dat je snoep en andere snacks niet in huis haalt en alleen neemt bij een speciale gelegenheid. Kies suikervrije en gezonde tussendoortjes, zoals snoepgroente, een cracker met kaas of nootjes.

3. Matig alcohol (liefst vermijden)

Ook alcohol heeft veel invloed op de bloedsuikerspiegel, omdat het deze verstoort. Wanneer je drinkt, zorgt dit direct voor een stijging van de bloedsuikerwaarde [3]. Dit komt omdat drank veel koolhydraten en suikers bevat, vooral als het gaat om mixdrankjes. Wil je het risico op insuline resistentie verkleinen, dan zou je het gebruik alcohol het beste beperken.

Daarnaast kan zwaar alcoholgebruik (meer dan zes glazen per dag) zelfs het risico op het ontwikkelen van diabetes vergroten.

4. Stress beperken

Een andere factor die een rol speelt bij het ontstaan van resistentie voor insuline is stress. Stress gaat samen met hoge concentraties cortisol (het stresshormoon). Dit hormoon heeft een negatieve invloed op de werking van insuline en kan daardoor insuline resistentie in de hand werken.

Je kunt stress niet altijd vermijden, maar probeer ervoor te zorgen dat je elke dag de tijd neemt om te ontspannen. Maak jezelf weerbaarder voor stress met een cursus mindfulness of meditatie.

5. Goed slapen

Als laatste is het belangrijk om te zorgen voor een goede nachtrust. Wanneer je slaapt, worden de insulineniveaus gereguleerd. Ook is slaap van invloed op de gevoeligheid van je cellen voor insuline. Zorg dus dat je elke nacht voldoende uren slaapt en pak indien nodig slaapproblemen aan.