Opvliegers in de overgang: Wat is de oorzaak en wat kun je er tegen doen?

In de overgang, of menopauze, stopt het lichaam van een vrouw geleidelijk met de aanmaak van geslachtshormonen, waardoor er geen eicellen meer rijpen en de menstruatie uiteindelijk uitblijft. 

De hormonale schommelingen in deze periode kunnen zowel fysieke als mentale klachten veroorzaken, waarvan opvliegers een van de bekendste symptomen zijn. 

In dit artikel vertel ik je stap voor stap wat je kunt doen om opvliegers te verminderen in de overgang. 

Wat zijn opvliegers?

Opvliegers herken je als een plotselinge warmte die in golven komt en weer verdwijnt. Ze beginnen vaak bij je borst en verspreiden zich snel naar je hals en hoofd. 

Deze aanvallen kunnen seconden tot minuten duren en gaan vaak gepaard met zweten en hartkloppingen. 

Wist je dat ongeveer 80% van de vrouwen last heeft van opvliegers tijdens de overgang? (1) 

Opvliegers komen meestal voor tijdens de perimenopauze, de fase waarin de overgang begint, maar kunnen ook doorzetten in de postmenopauze, wanneer de menstruatie volledig is gestopt.

Symptomen van opvliegers

Naast de plotseling opkomende warmte zijn er nog andere symptomen die dit vervelende, maar natuurlijke verschijnsel typeren:

1. Een rood gezicht
2. Overmatig zweten
3. Koude rillingen
4. Misselijkheid
5. Duizeligheid
6. Hartkloppingen

Wist je dat? Ook een mannen last kunnen hebben van opvliegers tijdens de zogenaamde penopauze?

De oorzaak van opvliegers

De exacte oorzaak van opvliegers is nog niet volledig duidelijk, maar het lijkt te maken te hebben met de afname van de oestrogeenproductie. Dit hormoon speelt een belangrijke rol in het reguleren van je lichaamstemperatuur. 

Tijdens de eerste fase van de overgang schommelt de hoeveelheid oestrogeen en neemt in de latere fase nog verder af. 

Verwarde temperatuursensor

Onderzoekers vermoeden dat door deze hormonale veranderingen de temperatuursensor in je hypothalamus, een deel van je hersenen, in de war raakt. Het krijgt het signaal dat je lichaam warmer is dan het in werkelijkheid is. 

Als reactie probeert je lichaam de "overtollige warmte" kwijt te raken door te zweten en de bloedvaten in je huid te verwijden, wat leidt tot de plotselinge warmte en roodheid die je ervaart tijdens een opvlieger.

Triggers opvliegers

Bepaalde factoren kunnen opvliegers uitlokken.

Hoewel het per persoon kan verschillen wat deze opvliegers veroorzaakt, herkennen de meeste vrouwen deze triggers:

1. Cafeïne (2)
2. Veel suiker en vet (3) 
3. Alcohol
4. Pittig eten
5. Roken
6. Stress
7. Te weinig water drinken 
8. Strakke, synthetische kleding

Hoelang duren opvliegers in de overgang?

Helaas kan ik niet een duidelijk antwoord geven op de vraag hoe lang opvliegers duren. Het verschilt namelijk nogal van vrouw tot vrouw. 

Waar de één slechts af en toe een lichte warmte voelt, heeft de ander te maken met heftige, langdurige opvliegers. 

Onvoorspelbaar

Wat iedereen zal herkennen is de onvoorspelbaarheid van opvliegers. Er is vaak geen touw aan vast te knopen. Zo kunnen er dagen of zelfs weken voorbij gaan zonder opvlieger en dan ineens heb je er 10 per dag. 

Ook de periode waarin je last hebt van opvliegers is bij iedereen anders. Sommige vrouwen zijn er na een paar maanden vanaf, terwijl anderen er zelfs na de menopauze nog jarenlang mee worstelen.

Het goede nieuws is dat zowel de intensiteit als de frequentie na verloop van tijd meestal afnemen.

Wat helpt tegen opvliegers in de overgang?

Hoewel je opvliegers niet helemaal kunt voorkomen (het is immers een natuurlijke,  hormonale reactie van je lichaam), zijn er wel manieren om de klachten die ermee gepaard gaan te verlichten. 

Stappenplan: Tips tegen opvliegers 

Met dit stappenplan kun je opvliegers verminderen in de overgang: 

Stap 1: Beperk potentiële triggers zo veel mogelijk

Identificeer wat bij jou opvliegers uitlokt, en kijk waar je aanpassingen kunt maken. Kleine veranderingen kunnen een groot verschil maken.

Uit onderzoek blijkt dat veel vrouwen gevoelig zijn voor cafeïne en opvliegers triggert, dus overweeg om je koffie- en thee-inname te verminderen. (2) 

Let ook op je suiker- en vetconsumptie, want een hoge inname kan opvliegers verergeren. (3) 

Stap 2: Vermijd warme ruimtes

Het vermijden van warme ruimtes kan ook echt helpen om opvliegers te verminderen. Wanneer je in een koele omgeving bent, houdt je lichaam zijn temperatuur beter onder controle, wat die vervelende opvliegers kan helpen voorkomen. 

Zoek frisse lucht op en zet een raam open op je werkplek en slaapkamer. Je kunt ook een ventilator installeren of een tafelmodel op je bureau zetten. 

Stap 3: Gebruik geen synthetische stoffen

Kies voor kleding van lichte en natuurlijke stoffen zoals katoen en linnen en vermijd synthetische stoffen. Katoen is een ademende stof waardoor de hitte van je lichaam niet kan opbouwen (wat het geval is bij synthetische stoffen). 

Dit geldt ook voor beddengoed! Alleen katoen. 

Stap 4: Drink elk uur een glas water

Als je onvoldoende water drinkt, is je lichaam minder efficiënt in het reguleren van de temperatuur. Dit zorgt ervoor dat het zenuwstelsel vaker 'overreageert', wat opvliegers verergert. 

Opvliegers en nachtelijk zweten zorgen bovendien voor extra vochtverlies, wat kan leiden tot een vicieuze cirkel: hoe meer je zweet, hoe meer je uitdroogt, en hoe erger de opvliegers worden. 

Drink daarom elk uur een glas water in plaats van in één keer veel. Zo kan je lichaam het vocht beter opnemen en blijf je goed gehydrateerd.

Stap 5: Ga voorbereid op pad

Het vervelende van opvliegers is dat ze heel plotseling opkomen en meestal op de meest onhandige momenten, zoals in een belangrijke vergadering.

 Zorg daarom dat je meerdere laagjes aan doet (natuurlijke en luchtige stoffen), zodat je snel iets kunt uittrekken als je het warm krijgt. Ook is het handig om altijd een extra shirt in je tas te stoppen om je tussendoor te kunnen omkleden). 

Stap 6: Ga op tijd naar bed

Creëer een bedritueel waardoor je ontspannen gaat slapen en ga vooral op tijd naar bed. Voldoende rust helpt je lichaam om beter om te gaan met opvliegers. Als je moe bent, kunnen ze namelijk sneller optreden.

Stap 7: Lach erom! 

Als je schaamte voelt tijdens een opvlieger, probeer er dan om te lachen. Wanneer je je druk gaat maken om wat anderen ervan zullen denken, maak je het alleen maar erger. 

Natuurlijke middelen bij opvliegers

Gezond eten, voldoende slapen, stress verminderen en regelmatig bewegen kunnen de symptomen van de overgang bij de meeste vrouwen al aanzienlijk verlichten. 

Daarnaast zijn er ook natuurlijke middelen die je kunt inzetten bij opvliegers in de overgang. Dit zijn supplementen gebaseerd op vitamines, mineralen en kruidenextracten. 

Voorbeelden zijn: 

1. Fyto-oestrogenen

Fyto-oestrogenen zijn natuurlijke stoffen in planten zoals soja, lijnzaad en volle granen, die lijken op het hormoon oestrogeen. Ze kunnen helpen bij het balanceren van hormonale schommelingen tijdens de overgang en soms verlichting bieden bij opvliegers. 

Het effect verschilt echter per vrouw, afhankelijk van factoren zoals je oestrogeenspiegel, dieet, hoe je lichaam de stoffen opneemt en je persoonlijke reactie. Toch is het zeker de moeite waard om het eens te proberen! (4)

2. Zilverkaars (Cimicifuga racemosa)

Zilverkaars, of "zwarte zilverkaars," is een plant die helpt bij overgangsverschijnselen * zoals opvliegers en prikkelbaarheid. 

De actieve stoffen, met name triterpeen glycosiden, ondersteunen hormonen en neurotransmitters. 

Dit kruid is steeds populairder als supplement voor vrouwen in de overgang in Nederland.

3. Monnikspeper (Vitex agnus castus)

Monnikspeper is een kruid met blauwpaarse bloemen dat ook wel vitex agnus castus wordt genoemd. Dit kruid groeit voornamelijk in gebieden rondom de Middellandse Zeegebied en is vooral erg geliefd bij vrouwen. 

Het kan namelijk helpen bij menstruele ongemakken en ondersteunt het hormonale systeem van de vrouw. * 

4. Chinese Engelwortel (Angelica sinensis)

De Chinese engelwortel, ook wel Dong Quai of vrouwelijke ginseng genoemd, is rijk aan foliumzuur, B12 en magnesium. 

Deze plant bevat fyto-oestrogenen die lijken op lichaamseigen oestrogeen en helpt daardoor bij overgangsverschijnselen, zoals opvliegers.* 

Bovendien werkt de Chinese engelwortel synergetisch met andere kruiden, zoals hop, wat betekent dat de combinatie van deze ingrediënten de werking versterkt.

Let op: * De claims zijn op dit moment on-hold bij de EFSA

Menopauze Premium

Een combinatie van verschillende natuurlijke ingrediënten werkt vaak effectiever.  

Daarom hebben wij Menopauze Premium ontwikkeld, een natuurlijk supplement met zeven verschillende plantenextracten en vitamines. Dit supplement bevat kruiden zoals Monnikspeper, Zilverkaars, Chinese engelwortel en Hopextract, aangevuld met vitamines B6, D3 en foliumzuur. 

Samen helpen ze bij het verlichten van overgangsverschijnselen en het ondersteunen van de hormonale balans en gemoedstoestand.

Opvliegers en Serotonine

Zoals ik eerder uitlegde raakt de balans van neurotransmitters, waaronder serotonine, verstoord door de daling van het oestrogeenniveau tijdens de overgang.  

Serotonine helpt normaal gesproken de lichaamstemperatuur te reguleren, maar bij een tekort aan serotonine wordt dit systeem gevoeliger, wat leidt tot overreacties in de vorm van opvliegers. 

Natuurlijke serotonine boosters

Je kunt op een natuurlijke manier je serotonine productie een boost geven en op die manier opvliegers verminderen. 

Nu kun je serotonine zelf niet extra innemen via je voeding of supplementen, maar wel kun je zorgen dat je genoeg vitamine B6 en 5-HTP (5-hydroxytryptofaan) binnenkrijgt. Je lichaam heeft deze 2 stofjes namelijk nodig om serotonine aan te maken. 

Ons product Serobooster is speciaal ontwikkeld om dit natuurlijke omzettingsproces te ondersteunen en bevat beide stoffen in de ideale dosering. 

Wat als niets helpt? 

Heb je alles al geprobeerd en hebben de opvliegers dusdanig effect op je dagelijks leven? Dan raad ik je aan om dit met de (huis) arts te bespreken. 

Hormoontherapie en antidepressiva zijn twee opties die soms worden overwogen wanneer natuurlijke remedies voor overgangsklachten niet effectief genoeg zijn.

Maar let wel op, dit brengt wel een aantal risico´s met zich mee en het is goed om deze opties te beschouwen als ´noodmiddel´. 

Anti-depressiva

SSRI's (selectieve serotonineheropnameremmers) zijn medicijnen die worden gebruikt om het niveau van serotonine in de hersenen te verhogen. Ze zorgen ervoor dat serotonine langer in de hersenen blijft, waardoor je stemming verbetert en bepaalde klachten, zoals opvliegers tijdens de overgang, verminderen. (5)

Deze medicijnen vallen onder de antidepressiva en hoewel ze meestal worden gebruikt om depressie en angst te behandelen, schrijven artsen ze soms in lage doseringen aan vrouwen die erg veel last hebben van de opvliegers. 

Disclaimer: Het is belangrijk om met een arts te overleggen of het gebruik van anti-depressiva geschikt is voor jou, gezien de mogelijke bijwerkingen en risico's. 

Hormoontherapie

Een andere optie die je eventueel met je huisarts kunt bespreken is Hormone Replacement Therapy (hormoontherapie). 

Hormoontherapie is een behandeling waarbij hormonen worden toegediend als aanvulling van de hormonen die het lichaam niet meer genoeg aanmaakt. Bij de overgang gaat het voornamelijk om oestrogeen en progesteron. 

Het kan in verschillende vormen worden toegediend, zoals pillen, pleisters, of gels. 

 Disclaimer: Het is belangrijk om met een arts te overleggen of hormoontherapie geschikt is voor jou, gezien de mogelijke bijwerkingen en risico's. Zo lijkt er een verhoogd risico op borstkanker, bloedstolsels en hartaandoeningen te zijn, vooral bij langdurig gebruik. (6) (7)

Gebruikte Bronnen

1. Bansal, R., & Aggarwal, N. (2019). Menopausal hot flashes: A concise review. Journal Of Mid-life Health, 10(1), 6. https://doi.org/10.4103/jmh.jmh_7_19 
2. Faubion, S. S., Sood, R., Thielen, J. M., & Shuster, L. T. (2014b). Caffeine and menopausal symptoms. Menopause The Journal Of The North American Menopause Society, 22(2), 155–158. ttps://doi.org/10.1097/gme.0000000000000301 
3. Herber-Gast, G. M., & Mishra, G. D. (2013). Fruit, Mediterranean-style, and high-fat and -sugar diets are associated with the risk of night sweats and hot flushes in midlife: results from a prospective cohort study. American Journal Of Clinical Nutrition, 97(5), 1092–1099. https://doi.org/10.3945/ajcn.112.049965 
4. Chen, M., Lin, C., & Liu, C. (2014). Efficacy of phytoestrogens for menopausal symptoms: a meta-analysis and systematic review. Climacteric, 18(2), 260–269. https://doi.org/10.3109/13697137.2014.966241 
5. Shams, T., Firwana, B., Habib, F., Alshahrani, A., AlNouh, B., Murad, M. H., & Ferwana, M. (2013). SSRIs for Hot Flashes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Trials. Journal Of General Internal Medicine, 29(1), 204–213. https://doi.org/10.1007/s11606-013-2535-9
6. Støer, N. C., Vangen, S., Singh, D., Fortner, R. T., Hofvind, S., Ursin, G., & Botteri, E. (2024). Menopausal hormone therapy and breast cancer risk: a population-based cohort study of 1.3 million women in Norway. British Journal Of Cancer, 131(1), 126–137. https://doi.org/10.1038/s41416-024-02590-1 
7. Type and timing of menopausal hormone therapy and breast cancer risk: individual participant meta-analysis of the worldwide epidemiological evidence. (2019). The Lancet, 394(10204), 1159–1168. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(19)31709-x