Het FSH hormoon, ook wel het follikelstimulerend hormoon genoemd, speelt een grote rol in de cyclus van de vrouw. Mannen hebben ook het FSH hormoon, maar in dit artikel focussen we op dit hormoon bij de vrouw: wat is FSH en wat doet het?
1 - Wat is het FSH hormoon?
Het FSH hormoon wordt aangemaakt in de hypofyse. Dit is een klein orgaan aan de onderkant van de hersenen. Vanaf de pubertijd gaan meisjes meer FSH aanmaken. Dit komt tegelijk met het seksueel volwassen worden en een veranderend lichaam.
Bij vrouwen zorgt het FSH hormoon ervoor dat de follikels, met daarin de eicellen, in de eierstokken groeien. Per cyclus ontwikkelt slechts één follikel zich volledig.
De ontwikkeling van de follikels gebeurt in het eerste deel van de menstruatiecyclus, dus van de eerste dag van de menstruatie tot de eisprong. Dit duurt gemiddeld 14 dagen en je noemt dit de folliculaire fase.
2 - FSH en de hormonale cyclus
Eigenlijk kun je FSH niet los zien van de gehele hormonale cyclus van de vrouw. Hormonen zijn eigenlijk het communicatiemiddel tussen de hersenen en de geslachtsorganen.
De fases van de cyclus verschillen, en daarom verschillen de hoeveelheden hormonen ook. Hormonen die voorkomen tijdens de vrouwelijke hormooncyclus zijn: FSH, LH, oestrogeen en progesteron.
De hormooncyclus gaat in het kort als volgt:
- Ontwikkelen eicellen: In beide eierstokken ontwikkelen meerdere follikels zich. Dit gebeurt onder invloed van het hormoon FSH. Deze follikels geven oestrogeen af, wat de baarmoederhals geschikter maakt voor zaadcellen.
- Volledige ontwikkeling één eicel: Per cyclus ontwikkelt slechts één follikel zich volledig. Wanneer dit gebeurt komt er een stuk meer van het hormoon oestrogeen vrij.
- De eisprong: De hypofyse herkent het oestrogeen, en geeft daarop het hormoon LH af. De follikel barst open en er is een eisprong, waarbij de eicel uit de follikel en eierstok, naar de eileider gaat.
- Reis naar de baarmoeder: De eicel gaat via de eileider naar de baarmoeder. De lege follikel maakt het hormoon progesteron aan. Progesteron en oestrogeen maken het baarmoederslijmvlies geschikt voor een eventuele zwangerschap en remmen de hormonen die ervoor zorgen dat er meer eicellen ontwikkelen.
- Menstruatie: Wanneer er geen bevruchting is geweest, daalt het oestrogeen, menstrueer je en begint de cyclus opnieuw.
2 - FSH hormoon te hoog: oorzaken en symptomen
Een te hoog FSH kan opgemerkt worden door klachten en door vervolgens een bloedtest te doen bij een arts. Dit heeft niet altijd een duidelijk aanwijsbare oorzaak. Zo kan het zijn dat eierstokken simpelweg niet goed werken.
Drie van de veelvoorkomende aanwijsbare oorzaken van een verhoogd FSH zijn de menopauze, PCOS en het syndroom van Turner. Hieronder zullen deze uitgelegd worden.
Menopauze
De belangrijkste oorzaak van een verhoogd FSH is de overgang, ook wel de menopauze. Dit is vanaf hogere leeftijd bij vrouwen, natuurlijk een normale zaak. Helaas kan menopauze bij jonge vrouwen ook voorkomen, wat betekent dat je steeds minder vruchtbaar wordt. Je spreekt van vervroegde overgang, wanneer dit voor het veertigste levensjaar is.
Symptomen van vervroegde overgang zijn [1]:
- De menstruatie blijft langer dan vier maanden uit
- Opvliegers
- Slecht slapen
- Stemmingswisselingen
- Droge huid en vagina
- Verminderde vruchtbaarheid
Herken je deze klachten? Ga dan naar een arts. Deze kan onderzoeken of je in de overgang zit, of dat er een andere oorzaak is voor je klachten.
Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS)
Vrouwen met PCOS hebben volgens onderzoek hogere concentraties FSH [2]. PCOS staat voor Polycysteus Ovarium Syndroom. Dit is een aandoening waarbij er vochtblaasjes in de eierstok of eierstokken zijn ontstaan. Het gaat vaak samen met minder menstrueren en een verminderde vruchtbaarheid.
Symptomen van PCOS zijn [3]:
- Onregelmatige of afwezige menstruatie
- Aankomen in gewicht
- Verminderde vruchtbaarheid
- Overbeharing
- Acne
Syndroom van Turner
Het syndroom van Turner is een aangeboren afwijking dat bij 1 op de 2500 vrouwen voorkomt. Als je dit syndroom hebt, ontbreken er één of twee vrouwelijke X-chromosomen. Vaak wordt het pas tijdens de pubertijd ontdekt. Dan komen menstruatie en groei van het vrouwelijk lichaam niet goed op gang.
3 - FSH hormoon te laag: oorzaken en symptomen
Een lage FSH hormoonspiegel komt een stuk minder voor. Wanneer dit wel gebeurt, ligt de oorzaak vaak bij de aanmaak van hormonen in de hypothalamus of hypofyse.
Symptomen van te weinig FSH zijn:
- Onregelmatige of afwezige menstruatie
- Verminderde vruchtbaarheid
- Opvliegers
- Droge vagina
- Minder zin in seks
- Botontkalking
Verlaagde aanmaak door hypofyse (Hypopituïtarisme)
Hypopituïtarisme is het aanmaken van te weinig hormonen door de hypofyse [4]. Mogelijke oorzaken zijn een (goedaardig) gezwel, een aangeboren afwijking, hersentrauma, een ontsteking of een letsel aan de hypofyse.
Verminderde werking hypothalamus (Hypothalame amenorroe)
Een verminderde hoeveelheid van het FSH hormoon kan ook komen door een verminderde werking van de hypothalamus. Dit noem je hypothalame amenorroe. Oorzaken hiervan kunnen zijn:
- Veel sporten
- Laag lichaamsgewicht
- Anorexia Nervosa of Orthorexia Nervosa
- Stress
De hypofyse wordt dan niet goed gestimuleerd door de hypothalamus en geeft weinig FSH af. De menstruatiecyclus kan dan niet goed werken en er is een lagere vruchtbaarheid.
4 - Welke factoren hebben invloed op FSH?
Zowel een te hoog als een te laag FSH gehalte hangt samen met een lagere vruchtbaarheid en andere klachten. Zoals je gelezen hebt, is hier helaas niet altijd iets aan te doen, of je hebt hier echt een arts voor nodig.
Bij een lage hoeveelheid FSH hormoon door hypothalame amenorroe, zijn er soms wel tips die kunnen helpen, bijvoorbeeld door leefstijlveranderingen te maken. Ook is een gezonde levensstijl altijd goed voor geest, lichaam en een gezonde hormoonhuishouding.
Tips voor een gezond FSH-gehalte
- Sport niet te veel: Wanneer je topsport of heel veel sport en merkt dat je menstruatie achteruitgaat, is dit een teken van je lichaam om minder te gaan sporten.
- Eet gezond: Eet gevarieerd en genoeg. Met genoeg bedoelen we een hoeveelheid calorieën dat rondom je caloriebehoefte ligt.
- Verminder stress: kijk kritisch naar je huidige situatie en ontdek welke factoren je stress geven en beperk/elimineer deze factoren. Ook is het belangrijk om manieren te vinden waarbij je actief ontspant: lezen, wandelen of iets anders wat je helpt ontspannen.
