Wat is Monacoline K en wat is de invloed op het cholesterolgehalte?

Monacoline K, een stof in rode rijst gist, wint steeds meer aan populariteit als een natuurlijk supplement om cholesterol te verlagen. 

Maar wat is monacoline K precies? Hoe werkt het? En is het een veilig alternatief voor statines? 

In dit artikel lees je alles wat je moet weten over de voordelen en risico's van rode rijst gist.

Monacoline K is een natuurlijk stofje dat voorkomt in rode rijst gist. Monacoline K is chemisch gezien identiek aan lovastatine, een statine die gebruikt wordt om cholesterol te verlagen. 

Er kunnen op zijn minst 10 verschillende monacolines aanwezig zijn in rode rijst, waarvan monacoline K in de hoogste concentratie voorkomt.

Rode rijst gist is een traditioneel ingrediënt uit de Chinese geneeskunde dat zowel als smaak- en kleurstof in gerechten wordt gebruikt. Het wordt ook wel rode Koji genoemd. 

Het ontstaat door fermentatie van rijst (Oryza sativa) met de schimmel Monascus purpureus, die de rijst zijn dieprode kleur geeft. 

Tijdens dit fermentatieproces worden verschillende actieve stoffen gevormd, waaronder monacoline K.

In Europa is rode gist rijst populair geworden als voedingssupplement omdat de monacoline K uit rode rijst gist op een vergelijkbare manier werkt als statines. 

Statines zijn medicijnen die worden voorgeschreven om het cholesterolgehalte te verlagen en mogelijk het risico op hart- en vaatziekten verminderen. 

Ze werken door een enzym (HMG-CoA-reductase) te remmen dat een sleutelrol speelt bij de aanmaak van cholesterol in de lever. 

Hoewel lovastatine in Nederland geen geregistreerd geneesmiddel is, zijn andere statines zoals atorvastatine, fluvastatine, pravastatine, rosuvastatine en simvastatine dat wel.

Rode rijst gist heeft een aantal gezondheidsvoordelen, waarvoor monacoline K grotendeels verantwoordelijk is. Dit zijn de voordelen van rode rijst gist:

• Volgens wetenschappelijk onderzoek kan monacoline K uit rode rijst gist bijdragen aan het  behoud van normale cholesterolgehalten  in het bloed
• Onderzoek toont aan dat rode gist rijst goed wordt verdragen. (1)
• Daarnaast zijn er aanwijzingen dat het de  hartgezondheid zou kunnen ondersteunen, maar om dit effect te bevestigen, is meer onderzoek nodig

Hoewel er veel bewijs is over de meeste van deze gezondheidsvoordelen, zijn er ook zorgen over de veiligheid van rode rijst gist supplementen. 

Er is discussie over rode rijst gist om 3 verschillende redenen:

Omdat monacoline K in rode rijst gist dezelfde werking heeft als de medicinale statine lovastatine, is er discussie over of het supplement onder geneesmiddelenwetgeving zou moeten vallen. 

In de Verenigde Staten heeft de FDA bepaald dat producten met hoge concentraties monacoline K als geneesmiddel worden beschouwd, wat betekent dat ze zonder goedkeuring niet verkocht mogen worden. 

In Europa worden supplementen tot 3 mg monacoline K als veilig beschouwd. Daarboven worden deze middelen als medicijnen aangemerkt. 

Rode rijst gist kan in hoge dosering, net als statines, bijwerkingen hebben, zoals spierpijn en mogelijk nier – en leverproblemen.

Er bestaat ook een risico op verontreiniging met citrinine, een giftige mycotoxine die door bepaalde schimmels wordt geproduceerd bij ongunstige productieomstandigheden en vooral schadelijk is voor de nieren. 

Europese wetgeving stelt een limiet van 2 microgram per kilogram om de veiligheid te waarborgen. 

Betrouwbare merken voeren kwaliteitscontroles uit en bieden vaak testcertificaten die aantonen dat hun product vrij is van schadelijke stoffen, zoals citrinine.

Vanwege deze gezondheidsrisico's is de regelgeving recentelijk gewijzigd naar een maximale dagelijkse dosis van 3 mg in supplementen.  

Dit leidt tot discussie, aangezien er voor een significante cholesterolverlaging volgens de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid een dosis van  minimaal 10 mg vereist  is.(2)

Deze dosering is gebaseerd op de bewezen effectieve hoeveelheden van medicinale statines, die variëren van 10 tot 80 mg per dag.(3)(4)

Wat betekent dat? Is het nu veilig of niet om monacoline K of rode rijst gist te nemen?

Doseringen tot 3 mg zijn veilig, daarboven kun je last krijgen van bijwerkingen.

Ik noemde al eerder dat klachten als spierpijn en leverproblemen zijn gemeld. 

Dit zijn alle bijwerkingen van rode rijst gist die tot nu toe bekend zijn: 

• Spierpijn
• Maag- en darmklachten
• Milde hoofdpijn
• Verlaagd ijzergehalte
• Verminderd geheugen
• Spierafbraak
• Alvleesklierontsteking
• Leverproblemen(3)(4)(5)

Er is veel onderzoek gedaan naar rode rijst gist en de werking van monacoline K. 

En hoewel de conclusie van de Europese wetgeving duidelijk is over de maximale dosering van rode rijst gist, was ik benieuwd naar wat de wetenschap tot nu toe heeft kunnen vaststellen over de werking ervan. 

Ik vond deze 4 meta-analysis waarin de meest recente studies met elkaar in verband worden gebracht: 

1. Meta-analyse 2014 (13 studies, 804 deelnemers) : liet veranderingen in totaal cholesterol, LDL en triglyceriden zien, zonder ernstige bijwerkingen. (7)
2. Meta-analyse 2015 (20 studies) : vond een afname van LDL (1,02 mmol/L), vergelijkbaar met statines, met een lage incidentie (0-5%) voor nier/lever. (1)
3. Meta-analyse 2019 (53 studies, 8500 deelnemers) : geen verhoogd risico op spierproblemen en mogelijk minder andere bijwerkingen. (8)
4. Meta-analyse 2022 (15 studies, 1012 deelnemers) : geeft aanwijzingen voor gunstige effecten op cholesterolwaarden; verder onderzoek wordt aanbevolen. (9)

Rode rijst gist is een veel gebruikt supplement in Nederland voor het verlagen van totaal- en LDL-cholesterol en is voor de meeste mensen een natuurlijk alternatief voor statines. Maar mensen die in de risicogroepen vallen, moeten voorzichtig zijn en het gebruik met hun zorgverlener overleggen. 

Studies tonen aan dat rode rijst gist supplementen vergelijkbare effecten heeft als statines, maar beter wordt verdragen.

De wetgeving beperkt de dagelijkse dosis tot 3 mg, terwijl de EFSA een dosis van 10 mg aanbeveelt voor significante cholesterolverlaging. Begin daarom met een lagere dosis en houd goed in de gaten wat het doet met je cholesterol en of je bijwerkingen ervaart.

Onderzoek voor je een monacoline K of rode rijst gist supplement koopt, of het getest is op citrinine. Een goed product is vrij van citrinine en maakt de testresultaten inzichtelijk.