Monacoline K en Rode rijst gist: Wat je moet weten

Monacoline K, een stof in rode rijst gist, wint steeds meer aan populariteit als een natuurlijk supplement om cholesterol te verlagen.

Maar wat is monacoline K precies? Hoe werkt het? En is het een veilig alternatief voor statines?

In dit artikel lees je alles wat je moet weten over de voordelen en risico's van rode rijst gist.

Wat is Monacoline K?

Monacoline K is een natuurlijk stofje dat voorkomt in rode rijst gist. Monacoline K is chemisch gezien identiek aan lovastatine, een statine die gebruikt wordt om cholesterol te verlagen.

Er kunnen op zijn minst 10 verschillende monacolines aanwezig zijn in rode rijst, waarvan monacoline K in de hoogste concentratie voorkomt.

Wat is Rode Rijst Gist?

Rode rijst gist is een traditioneel ingrediënt uit de Chinese geneeskunde dat zowel als smaak- en kleurstof in gerechten wordt gebruikt. Het wordt ook wel rode Koji genoemd.

Het ontstaat door fermentatie van rijst (Oryza sativa) met de schimmel Monascus purpureus, die de rijst zijn dieprode kleur geeft.

Tijdens dit fermentatieproces worden verschillende actieve stoffen gevormd, waaronder monacoline K.

In Europa is rode gist rijst populair geworden als voedingssupplement omdat de monacoline K uit rode rijst gist op een vergelijkbare manier werkt als statines.

Wat zijn Statines?

Statines zijn medicijnen die worden voorgeschreven om het cholesterolgehalte te verlagen en mogelijk het risico op hart- en vaatziekten verminderen.

Ze werken door een enzym (HMG-CoA-reductase) te remmen dat een sleutelrol speelt bij de aanmaak van cholesterol in de lever.

Hoewel lovastatine in Nederland geen geregistreerd geneesmiddel is, zijn andere statines zoals atorvastatine, fluvastatine, pravastatine, rosuvastatine en simvastatine dat wel.

Kortom: Rode rijst gist is gefermenteerde rijst, waarbij tijdens de fermentatie monacoline K ontstaat. Dit stofje werkt op dezelfde manier als statines, medicijnen die worden gebruikt om cholesterol te verlagen. Hierdoor wordt rode rijst gist vaak beschouwd als een natuurlijk alternatief voor deze medicijnen.

Waar is rode rijst gist goed voor?

Rode rijst gist heeft een aantal gezondheidsvoordelen, waarvoor monacoline K grotendeels verantwoordelijk is.

Dit zijn de voordelen van rode rijst gist:

• Volgens wetenschappelijk onderzoek kan monacoline K uit rode rijst gist bijdragen aan het behoud van normale cholesterolgehalten in het bloed
• Veel mensen beschouwen het als een natuurlijk alternatief voor reguliere cholesterolverlagende medicijnen (statines)
• Onderzoek toont aan dat rode gist rijst de cholesterolspiegel even effectief verlaagt als statines, maar vaak beter wordt verdragen (1)
• Daarnaast zijn er aanwijzingen dat het de hartgezondheid zou kunnen ondersteunen, maar om dit effect te bevestigen, is meer onderzoek nodig

Hoewel er veel bewijs is over de meeste van deze gezondheidsvoordelen, zijn er ook zorgen over de veiligheid van rode rijst gist supplementen.

Waarom is er discussie over Monacoline K?

Er is discussie over rode rijst gist om 3 verschillende redenen:

1. Geneesmiddel of supplement

Omdat monacoline K in rode rijst gist dezelfde werking heeft als de medicinale statine lovastatine, is er discussie over of het supplement onder geneesmiddelenwetgeving zou moeten vallen.

In de Verenigde Staten heeft de FDA bepaald dat producten met hoge concentraties monacoline K als geneesmiddel worden beschouwd, wat betekent dat ze zonder goedkeuring niet verkocht mogen worden.

In Europa is de status minder duidelijk; hier worden sommige lage-dosis supplementen nog wel als voedingssupplementen verkocht.

2. Gezondheidsrisico's

Rode rijst gist kan, net als statines, ernstige bijwerkingen hebben, zoals spierpijn en mogelijk nier – en leverproblemen.

Er bestaat ook een risico op verontreiniging met citrinine, een giftige mycotoxine die door bepaalde schimmels wordt geproduceerd bij ongunstige productieomstandigheden en vooral schadelijk is voor de nieren.

Europese wetgeving stelt een limiet van 2 microgram per kilogram om de veiligheid te waarborgen.

Betrouwbare merken voeren kwaliteitscontroles uit en bieden vaak testcertificaten die aantonen dat hun product vrij is van schadelijke stoffen, zoals citrinine.

3. Veilige dosis 

Vanwege deze gezondheidsrisico's is de regelgeving recentelijk gewijzigd naar een maximale dagelijkse dosis van 3 mg in supplementen.

Dit leidt tot discussie, aangezien er voor een significante cholesterolverlaging volgens de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid een dosis van minimaal 10 mg vereist is. (2)

Deze dosering is gebaseerd op de bewezen effectieve hoeveelheden van medicinale statines, die variëren van 10 tot 80 mg per dag. (3) (4)

Kortom: In Nederland kun je rode rijst gist nog kopen als supplement, maar daarvoor gelden sindskort strengere regels over de dosering en het gebruik ervan. De bijwerkingen van rode rijst gist komen ook voor bij statines, de medicinale cholesterolverlagers. Let op dat het product getest is op citrinine en de grenswaarde niet overschrijdt.

Wat betekent dat? Is het nu veilig of niet om monacoline K of rode rijst gist te nemen?

Zijn rode rijst gist tabletten veilig?

Ja, rode rijst gist supplementen worden over het algemeen beschouwd als een veilig alternatief voor statines, die vaak worden voorgeschreven voor het verlagen van cholesterol.

• Volgens de recente Europese wetgeving (22 juni 2022) is rode rijst gist als veilig beoordeeld, mits de dagelijkse dosis maximaal 3 mg monacolines bevat. (4)
• Daarnaast moet het product kenbaar getest zijn op de aanwezigheid van de mycotoxine citronine. Het beste is wanneer helemaal geen citrinine in gevonden wordt. Zit er wel citrinine in? Vermenigvuldig dan de hoeveelheid met je lichaamsgewicht (kg). Je mag maximaal 2 mcg per kg binnen krijgen.

Wel zijn er bepaalde situaties waarin het beter is om rode rijst gist te vermijden, vooral vanwege een gebrek aan voldoende onderzoeksdata.

Wanneer monacoline K vermijden?

Het is niet verstandig om monacoline K of rode rijst gist supplementen te gebruiken wanneer je:

• Cholesterolverlagende medicatie gebruikt, zoals statines
• Lever -of nierproblemen hebt
• Zwanger bent of borstvoeding geeft (er is onvoldoende bewijs dat dit veilig is voor je kindje)
• Jonger bent dan 18 jaar of ouder dan 70 jaar (ook hier is niet genoeg bekend over de veiligheid)  (3) (4)

Neem contact op met je arts voordat je rode gist rijst supplementen gebruikt als je te maken hebt met:

• Diabetes
• Een ijzertekort
• Maagdarmklachten

Bijwerkingen van rode rijst gist

Ik noemde al eerder dat klachten als spierpijn en leverproblemen zijn gemeld.

Dit zijn alle bijwerkingen van rode rijst gist die tot nu toe bekend zijn:

• Spierpijn
• Maag- en darmklachten
• Milde hoofdpijn
• Verlaagd ijzergehalte
• Verminderd geheugen
• Spierafbraak
• Alvleesklierontsteking
• Leverproblemen (3) (4) (5)

Goed om te weten: Deze bijwerkingen komen relatief weinig voor en met name wanneer rode rijst gist in hoge doseringen wordt ingenomen. Ook worden dezelfde klachten gemeld bij het gebruik van statines (medicatie). 

TIP: Neem CoQ10 en vitamine D samen met Monacoline K

Hoewel er meer onderzoek nodig is om de effectiviteit volledig vast te stellen, kunnen Coenzym Q10 (CoQ10) en vitamine D nuttige aanvullingen zijn bij spiergerelateerde bijwerkingen.

Deze supplementen helpen je spieren te ondersteunen tijdens het gebruik van rode rijst gist supplementen.

• CoQ10: Statines in rode rijst gist kunnen de CoQ10-productie verlagen, wat belangrijk is voor de energie in spiercellen. Dus door CoQ10 toe te voegen aan rode rijst gist-supplementen, kun je de energieproductie in spiercellen ondersteunen. (6)
• Vitamine D: Deze vitamine draagt bij aan de algehele spiergezondheid en zou daarom mogelijk kunnen helpen bij spierklachten tijdens het gebruik van rode rijst gist.

Let op: Zorg ervoor dat je je houdt aan de aanbevolen veilige dosering van beide supplementen.

Wetenschappelijk onderzoek

Er is veel onderzoek gedaan naar rode rijst gist en de werking van monacoline K.

En hoewel de conclusie van de Europese wetgeving duidelijk is over de maximale dosering van rode rijst gist, was ik benieuwd naar wat de wetenschap tot nu toe heeft kunnen vaststellen over de werking ervan.

Ik vond deze 4 meta-analysis waarin de meest recente studies met elkaar in verband worden gebracht:

1. Meta-analyse 1 – 2014

De onderzoekers bekeken 13 studies met in totaal 804 deelnemers.

Hun conclusie was dat rode rijst gist leidde tot significante verlagingen van het totale cholesterol, triglyceriden en LDL-cholesterol. Er werden geen ernstige bijwerkingen gemeld. (7)

2. Meta-analyse 2 – 2015

Een jaar later werd deze analyse gemaakt van 20 studies gericht op de effectiviteit en veiligheid van rode rijst gist.

Hieruit bleek dat rode rijst gist het LDL-cholesterol met gemiddeld 1,02 mmol/L vermindert. Deze verlaging is vergelijkbaar met statines. Er werd ook gekeken naar nier -en leverschade en vonden er een lage incidentie van 0-5%. (1)

3. Meta-analyse 3 – 2019

In 2019 deed een groep onderzoekers een grootschalige meta-analyse van 53 studies, waarbij in totaal 8500 mensen aan deelnamen.

Hieruit bleek dat het gebruik van rode rijst gist geen verhoogd risico lijkt te hebben op spierproblemen.

Sterker nog, de deelnemers die rode rijst gist gebruikten, hadden zelfs minder kans op andere bijwerkingen en ernstige problemen in vergelijking met degenen die geen rode rijst gist gebruikten. (8)

4. Meta-analyse 4 – 2022

De meest recente analyse komt uit 2022, waarbij 15 onderzoeken in kaart zijn gebracht met een totaal aantal deelnemers van 1012.

Deze meta-analyse concludeert dat rode rijst gist veilig en effectief is voor het verbeteren van cholesterolwaarden. Verdere studies zijn nodig om langetermijneffecten en veiligheid te verifiëren. (9)

Samenvatting

Rode rijst gist is een veel gebruikt supplement in Nederland voor het verlagen van totaal- en LDL-cholesterol en is voor de meeste mensen een natuurlijk alternatief voor statines. Maar mensen die in de risicogroepen vallen, moeten voorzichtig zijn en het gebruik met hun zorgverlener overleggen.

Studies tonen aan dat rode rijst gist supplementen vergelijkbare effecten heeft als statines, maar beter wordt verdragen.

De wetgeving beperkt de dagelijkse dosis tot 3 mg, terwijl de EFSA een dosis van 10 mg aanbeveelt voor significante cholesterolverlaging. Begin daarom met een lagere dosis en houd goed in de gaten wat het doet met je cholesterol en of je bijwerkingen ervaart.

Onderzoek voor je een monacoline K of rode rijst gist supplement koopt, of het getest is op citrinine. Een goed product is vrij van citrinine en maakt de testresultaten inzichtelijk.

Gebruikte Bronnen

1. Gerards, M. C., Terlou, R. J., Yu, H., Koks, C., & Gerdes, V. (2015). Traditional Chinese lipid-lowering agent red yeast rice results in significant LDL reduction but safety is uncertain – A systematic review and meta-analysis. Atherosclerosis, 240(2), 415–423. https://doi.org/10.1016/j.atherosclerosis.2015.04.004
2. European Food Safety Authority. (2011, 28 juli). Monacolin K from red yeast rice related health claims. https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/2304
3. Jeurissen, S. M. F. & RIJKSINSTITUUT VOOR VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU. (2009). BEOORDELING VAN RODE RIJST (RED YEAST RICE) (M. E. J. Pronk & W. C. Mennes, Reds.). https://www.rivm.nl/sites/default/files/2021-06/Beoordeling%20Rode_Rijst%20%28Red%20yeast%20rice%29.pdf
4. Regulation - 2022/860 - EN - EUR-LEX. (z.d.). http://data.europa.eu/eli/reg/2022/860/oj
5. Maximum voor monacolinen in rode gist rijst. (z.d.). Lareb. https://www.lareb.nl/news/maximum-voor-monacolinen-in-rode-gist-rijst/#:~:text=In%20rode%20gist%20rijst%20(rode,spierpijn%20en%20maag%2D%20en%20darmklachten
6. Cicero, A. F., Morbini, M., Rosticci, M., D’’Addato, S., Grandi, E., & Borghi, C. (2016). Middle-Term Dietary Supplementation with Red Yeast Rice Plus Coenzyme Q10 Improves Lipid Pattern, Endothelial Reactivity and Arterial Stiffness in Moderately Hypercholesterolemic Subjects. Annals Of Nutrition And Metabolism, 68(3), 213–219. https://doi.org/10.1159/000445359
7. Li, Y., Jiang, L., Jia, Z., Xin, W., Yang, S., Yang, Q., & Wang, L. (2014). A Meta-Analysis of Red Yeast Rice: An Effective and Relatively Safe Alternative Approach for Dyslipidemia. PLoS ONE, 9(6), e98611. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0098611
8. Fogacci, F., Banach, M., Mikhailidis, D. P., Bruckert, E., Toth, P. P., Watts, G. F., Reiner, Ž., Mancini, J., Rizzo, M., Mitchenko, O., Pella, D., Fras, Z., Sahebkar, A., Vrablik, M., & Cicero, A. F. (2019). Safety of red yeast rice supplementation: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Pharmacological Research, 143, 1–16. https://doi.org/10.1016/j.phrs.2019.02.028
9. Li, P., Wang, Q., Chen, K., Zou, S., Shu, S., Lu, C., Wang, S., Jiang, Y., Fan, C., & Luo, Y. (2022). Red Yeast Rice for Hyperlipidemia: A Meta-Analysis of 15 High-Quality Randomized Controlled Trials. Frontiers in Pharmacology, 12. https://doi.org/10.3389/fphar.2021.819482